Cảnh báo số người lao động để nuôi người hưu trí giảm mạnh, từ tỷ lệ 6:1 còn 2:1

ILO nhiều lần đã phát đi những thông điệp ủng hộ đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu của Việt Nam. Ông Chang Hee Lee, Giám đốc Văn phòng ILO tại Việt Nam gọi đây là một chính sách cho tương lai chứ không phải hiện tại.  

Tổ chức này dù nhìn nhận người dân sẽ không hài lòng với việc làm này, và đây hẳn là quyết định khó khăn của Chính phủ, tuy nhiên, việc tăng là bất khả kháng.

Ông Nuno Cunha, chuyên gia cao cấp về an sinh xã hội đưa ra hai nguyên nhân chính. Thứ nhất, tuổi thọ của người Việt Nam đang tăng lên trong các năm vừa qua, ở cả nam và nữ.

Lấy ví dụ ở phụ nữ, ngày nay nữ giới khi đạt đến tuổi 60 sẽ có tuổi thọ trung bình đến 81,6. Như vậy, nếu nghỉ hưu ở tuổi 55, phụ nữ Việt Nam sẽ nhận lương hưu là hơn 26 năm. Nếu người này bắt đầu tham gia lao động từ năm 25 tuổi, số năm đóng bảo hiểm sẽ là 30 năm, thậm chí ít hơn.

"Đóng 30 năm để hưởng lương hưu 26 năm là điều không thể", ông Nuno Cunha bình luận và cho biết đây là một thách thức mà hệ thống cần phải xử lý.

Tình hình ngày càng khó khăn hơn đối với Việt Nam khi tuổi thọ không chỉ tăng mà tỷ lệ dân số lao động trên một người già sẽ giảm từ 6,6 xuống còn khoảng 2. Nghĩa là nếu năm 2015, cứ 6 người lao động nuôi 1 người hưu trí thì đến năm 2055, chỉ còn 2 người lao động nuôi 1 người nghỉ hưu.

"Chúng tôi không tưởng tượng nổi hệ thống sẽ tồn tại như thế nào nếu các tham số như tuổi nghỉ hưu không được điều chỉnh", vị chuyên gia này nhấn mạnh.

Bà Andrea Prince, chuyên gia về Luật Lao động lại nhìn nhận việc tăng tuổi hưu dưới góc độ bình đẳng giới. Theo bà, việc kéo dài tuổi hưu ở phụ nữ giúp họ có cơ hội được đào tạo tốt hơn, thu nhập trong khi làm việc và sau khi nghỉ hưu cao hơn so với hiện tại.

Đấy là những lập luận khiến phía ILO ủng hộ đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu một cách từ từ. Theo đề xuất là mỗi năm tăng 3 tháng, bắt đầu từ năm 2020. Như vậy, phải đến năm 2024 mới có người phụ nữ đầu tiên nghỉ hưu ở tuổi 56 và đến năm 2028 mới nghỉ ở tuổi 57. ILO cũng cho rằng việc tăng như vậy sẽ giúp nền kinh tế điều chỉnh, không gây những xáo trộn.

"Hệ thống lương hưu là cân bằng giữa các thế hệ, nếu giờ chúng ta quá hào phóng với thế hệ hiện tại, hệ luỵ của nó sẽ rất lớn", ông Nuno Cunha nói. Bởi việc tăng tuổi hưu là xu hướng, nếu không tăng từ từ ở hiện tại, việc tăng trong tương lai sẽ dồn dập, đổ mọi gánh nặng lên thế hệ kế tiếp.

Đối với những quan điểm trái chiều về việc tăng tuổi nghỉ hưu sẽ khiến cho người lao động bị vắt kiệt sức, bị sa thải ở tuổi 35 - 40, hay khiến cho người trẻ không có việc làm, chuyên gia ILO cũng đưa ra các lập luận phản bác.

Ông Nuno Cunha khẳng định không có sự tác động giữa việc người lao động bị vắt kiệt sức, bị buộc thôi việc ở tuổi 35-50 và đề xuất tăng tuổi hưu.

"Điều mà hệ thống hưu trí có thể hỗ trợ người này là cho phép họ được nhận lương hưu ở độ tuổi 35 và 40. Điều này rõ ràng là không thể", ông nói.

Vì vậy, quan điểm của ông cho rằng có các công cụ khác như BHTN trong trường hợp bị sa thải, tuy nhiên cũng có các phương thức khác như cải thiện điều kiện việc làm, nâng cao năng lực người lao động, thay đổi phương thức làm việc…

Chia sẻ thêm về vấn đề này ở các nước trên thế giới, phía ILO khẳng định việc tuổi nghỉ hưu đều đang được tăng lên. Nguyên nhân là vì tuổi thọ tăng và sức khoẻ con người đang tốt lên. Thực tế này không chỉ diễn ra ở các nước giàu có như Nhật Bản hay châu Âu mà còn ở các quốc gia xuong quanh Việt Nam. Nhiều quốc gia trong khu vực hiên nay cũng đang tranh luận về vấn đề này và nếu tuổi nghỉ hưu chưa tăng thì nó sẽ sớm được tăng, theo ILO.