Tăng thuế xăng dầu: Dân nghèo sao chịu nổi!

Bộ trưởng Bộ Tài chính vừa thừa ủy quyền của Chính phủ ký Tờ trình gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) dự án Nghị quyết về biểu thuế bảo vệ môi trường (BVMT). Trong đó có nội dung đề xuất QH đồng ý cho tăng thuế BVMT đối với tất cả các mặt hàng xăng, dầu lên kịch khung.

Tăng kịch khung vẫn nói thấp

Theo đề xuất, mức tăng thuế cao nhất là dầu hỏa tăng 1.700 đồng/lít, mức tăng thấp nhất là dầu diesel tăng 500 đồng/lít. Mặt hàng xăng tăng thuế thêm 1.000 đồng/lít. Như vậy, đây cũng là lần đầu tiên, Chính phủ đề xuất UBTVQH cho đánh thuế BVMT ở mức cao nhất trong khung thuế suất hiện hành đối với tất cả các sản phẩm xăng, dầu. Đáng lưu ý, trong dự thảo đầu tiên, Bộ Tài chính không đề xuất tăng thuế BVMT đối với dầu hỏa nhưng tại dự thảo lần này, bộ đề xuất tăng hết trần cho phép.

Giải trình về lý do tăng thuế, cơ quan soạn thảo là Bộ Tài chính cho biết giá bán lẻ xăng, dầu ở Việt Nam đang ở mức thấp so với các nước có chung đường biên giới, trong ASEAN và châu Á. Giá xăng, dầu Việt Nam đứng vị trí 47 từ thấp đến cao trong tổng số 167 quốc gia (thấp hơn 120 nước); thấp hơn Lào 5.556 đồng/lít, Campuchia 3.745 đồng/lít, Trung Quốc 1.468 đồng/lít, Singapore 17.394 đồng/lít, Philippines 3.451 đồng/lít...

"Qua đánh giá thực hiện cho thấy mức thuế BVMT đối với một số hàng hóa đang ở mức thấp so với mức độ tác động đến môi trường khi sử dụng của các hàng hóa này. Cụ thể, xăng, dầu là sản phẩm có chứa nhiều chất gây ô nhiễm môi trường. Do đó, cần thiết điều chỉnh mức thuế BVMT đối với xăng, dầu nằm trong khung biểu thuế BVMT nhằm nâng cao hơn nữa trách nhiệm, nhận thức của tổ chức, cá nhân đối với môi trường, khuyến khích sử dụng tiết kiệm, sử dụng sản phẩm thay thế, thân thiện với môi trường" - Bộ Tài chính lý giải.

Trong nội dung này, Bộ Tài chính còn viện dẫn thêm một nghiên cứu khoa học do TS Huỳnh Thế Du, Giám đốc đào tạo Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright, cung cấp tại một tọa đàm lấy ý kiến về dự án Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thuế BVMT do UBTVQH tổ chức. Theo đó, nếu tính toán dựa trên mô hình ngoại tác tiêu cực và tính phi hiệu quả với chi phí ngoại tác tiêu cực đối với xăng được lấy theo đánh giá của một tổ chức uy tín của Mỹ thì mức thuế BVMT đối với xăng của Việt Nam cần phải điều chỉnh ở mức từ 10.000-20.000 đồng/lít (!?).

Tăng thu để "cõng" ngân sách

Bộ Tài chính bảo lưu quan điểm tăng thuế BVMT qua xăng, dầu để khuyến khích mọi tổ chức, cá nhân sử dụng tiết kiệm hàng hóa gây tác hại đến môi trường; khuyến khích việc sử dụng hàng hóa thân thiện với môi trường. Đồng thời việc tăng thuế còn phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội; bảo đảm lợi ích quốc gia trong điều kiện hội nhập sâu khi thực hiện cắt giảm dần thuế nhập khẩu theo các cam kết quốc tế. Đặc biệt, Bộ Tài chính đưa ra mục đích tăng thuế là nhằm động viên hợp lý đóng góp của xã hội vào ngân sách nhà nước để thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội của đất nước, trong đó có nhiệm vụ chi cho BVMT. Theo bộ này, chính vì các mục đích "tốt đẹp" như trên mà bộ còn đề xuất tăng thuế đối với các mặt hàng than đá, dung dịch HCFC, túi ni-lông..., chứ không riêng xăng, dầu.

Tính toán của Bộ Tài chính cho thấy việc điều chỉnh mức thuế BVMT sẽ tác động đến CPI bình quân năm 2018 là khoảng 0,11%-0,15%. Đồng thời, sẽ góp phần tăng thu ngân sách nhà nước (NSNN) khoảng 15.189,2 tỉ đồng/năm, từ đó góp phần tạo thêm nguồn thu để thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, trong đó có các nhiệm vụ chi cho BVMT.

Bàn về cơ cấu ngân sách, một chuyên gia tài chính đưa ra số liệu năm 2017, Bộ Tài chính dự toán số thu thuế BVMT đạt 17.420 tỉ đồng nhưng năm 2018 số thu tăng vọt lên 48.804 tỉ đồng. Cùng với khó khăn trong tìm kiếm nguồn thu mới cho NSNN trước sức ép tăng chi tiêu, giải pháp ngắn hạn là vay nợ và tiến tới bắt buộc là tăng thuế gián thu trong thời gian tới như thuế BVMT, thuế giá trị gia tăng, tiêu thụ đặc biệt bởi các loại thuế này đang chiếm 50% nguồn thu NSNN. Trong thuế BVMT, xăng dầu chiếm tới 97%.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cho rằng thuế là lĩnh vực hết sức nhạy cảm đối với sản xuất, đời sống kinh tế - xã hội, năng lực cạnh tranh của nền kinh tế và tác động tới sự ổn định kinh tế vĩ mô. Do đó, việc điều chỉnh thuế phải hết sức thận trọng. "Nếu chỉ xét ở góc độ thu ngân sách trong quá trình cơ cấu ngân sách thì dễ nhất là tăng thuế nhưng cần phải đưa ra các giải pháp kiểm soát chi, tiết kiệm chi, chống nợ đọng thuế, chống thất thu thuế" - ông Long lưu ý.

Theo đề xuất của Bộ Tài chính, thuế bảo vệ môi trường đối với xăng tăng từ 3.000 đồng lên mức trần 4.000 đồng/lít.

Xăng E5 cũng dính thuế?

Theo giải trình của Bộ Tài chính, một trong các lý do chính của việc tăng thu thuế BVMT là nhằm mục đích khuyến khích sử dụng sản phẩm thân thiện với môi trường. Tuy nhiên, nghịch lý là việc áp thuế ở mức cao và công thức tính thuế trên xăng E5 chưa thực sự phù hợp lại khiến cho mặt hàng này chưa thu hút được người tiêu dùng.

Theo quy định hiện nay, ưu đãi thuế BVMT đối với xăng E5 chỉ được áp dụng với phần ít ỏi là 5% ethanol có trong công thức xăng E5; còn lại 95% xăng RON 92 vẫn chịu thuế BVMT ở mức cao. Như vậy, với đề xuất tăng kịch khung thuế BVMT, mặt hàng xăng E5 cũng sẽ gánh mức tăng giá gần như tương đương với xăng khoáng. "Như thế, mục tiêu BVMT là lý do cho việc tăng thuế của Bộ Tài chính đã không đạt được" - một chuyên gia kinh tế nói thẳng.

Theo Bộ Công Thương, Bộ Tài chính nên điều chỉnh cách tính thuế BVMT đối với xăng sinh học theo hướng đánh giá tổng thể tác động của mặt hàng này với môi trường. "Nếu chỉ ưu đãi thuế với 5% ethanol, còn 95% xăng RON 92 vẫn chịu thuế cao là cách tính cơ học, không nhìn nhận đúng giá trị của xăng sinh học, không tạo ra được giá thành cạnh tranh" - đại diện Bộ Công Thương nói.

Nhiều ý kiến cho rằng nên loại bỏ xăng sinh học ra khỏi đề xuất tăng thuế BVMT lần này để hoàn thành được mục tiêu đưa xăng sinh học vào thị trường hiệu quả cũng như giảm bớt bức xúc của người dân khi đưa ra câu hỏi: "Tại sao xăng sinh học có tác dụng bảo vệ môi trường mà vẫn phải chịu thuế BVMT cao?".